Genç Dahiler

---

 

Genç Edisonlar Çağı

Geçenlerde Avusturyalı müzisyen Wolfgang Amadeus Mozart ile ilgili bir belgeselde, orta yaşı biraz geçmiş bir müzikolog profesörden şu sözleri duydum: “Onun beş yaşındayken yazdığı herhangi bir eser kalitesinde birşeyler üretebilmek için kalan ömrümün tamamını verirdim.”

35 yıllık kısa hayatına, birbirinden değerli ve eşsiz 626 eser sığdıran Mozart gibi bir yeteneğin günümüzde ortaya çıkmasının ne kadar zor olduğunu hiç düşündünüz mü? Özellikle çok erken yaşlardaki müzik yeteneklerini engelleyen ne çok şey var günümüzde: Yoğun ders programı, televizyon, ebeveynlerin ikisinin de çalışması, sosyal medya, bilgisayar oyunları ve saire.

Aynı engeller çocukların farklı alanlarda gelişmesini de sağlıyor gibi. Son zamanlarda “genç yaşında zengin olmuş” kişilerle ilgili haberler çoğaldı. Buradaki önemli ayrıntı, “kendi zengin olmuş” gençlerden söz edilmesi…

Yani miras değil alınteri.

Daha doğrusu beyin teri…

Çünkü bu gençlerin hepsi icatlarıyla zengin oluyorlar. Hemen hepsi bilişim sektörü için geliştirdikleri bir yenilik veya programla zengin olmuşlar.

Bu kuşağın öncüsü Bill Gates… 1970’lerde henüz lise yıllarında bilgisayar için programlar yazmaya başlayan ve sonrasında bilgisayarın yaygınlaşmasında en büyük paya sahip olan genç…

Ondan sonra sözü edilecek en önemli kişi, şüphesiz Steve Jobs… Dahi arkadaşı Steve Wozniak ile ürettiği Macintosh modeli ile bilgisayarda, I-Phone ile iletişimde devrim yapan adam. O da çok genç yaşlarda ve sadece dehasıyla inanılmaz bir servetin sahibi oldu.

İnternette kitap satmayı akıl edip Amazon.com sitesini kurarak e-ticaretin gelişmesine büyük katkı sağlayan ve bu arada da milyarder olan Jeff Bezos da başarısını çok genç yaşlarda sağladı.

Bir nevi okul içi çöpçatan sitesi olarak başlayan Facebook ile dünyadaki her 10 kişiden birinin üye olduğu inanılmaz bir sosyal ağ oluşturan Mark Zuckerberg yaptıkları sayesinde zengin olduğunda henüz 20 yaşındaydı.

Bu liste uzar gider. Ancak son günlerin en popüler ismi Nick D’Aloisio… İngiltere’de yaşayan bu dahi genç 15 yaşındayken ödevlerini yapmak için geliştirdiği bir yazılımı, geçenlerde Yahoo’ya milyonlarca dolara sattı… Yahoo, Summly adlı yazılımı kendi arama sistemini geliştirmek üzere almış. Bugün 17 yaşında olan Nick D’Aloisio da büyük bir servetin sahibi olmuş. Rakam açıklanmasa da Financial Times gazetesi ile Reuters haber ajansı 30 milyon dolardan söz ediyor. Bu arada Yahoo, genç mucidi üst düzey bir pozisyonda işe de almış.

Tüm bu gençlerin bilişim sektöründe başarılı olmaları da yeniliğe yenilerin daha kolay uyum sağlamalarıyla açıklanabilir ancak. Yeni şeylere uyum sağlamak için eskileri unutmak uzun sürüyor…

19. yüzyılda trenlerde gazete satarak hayata atılan ve eğitimsiz olmasına rağmen 1.000’den fazla icadına patent alan Edison gibi mucit ve müteşebbisler yetişmesi için bu çağ daha uygun galiba.

Sosyal medyada popüler, gerçek hayatta asosyal,

Okuma yazmayı ekrandan öğrenen,

Bilgisayar başındayken uyumayı bile unutan,

Akıllı telefonu vücudunun bir uzvu gibi kullanan,

Hayattaki sorunları çözmek için “geri al” tuşu arayan bir kuşak bu…

 

"Her çocuk bir bakıma bir dahi ve her dahi bir bakıma bir çocuktur"

Arthur Schopenhauer

1788 – 1860 yılları arasında yaşamış, Kant’ın öğrencisi, Nietzsche’nin akıl hocası, Alman filozof, yazar ve eğitmen…

 

Dahi, tiyatro işletmecisi ve karaborsacı

Aslında hafta başına kadar işadamı kimliğinden hemen hiç kimsenin haberi yoktu. İngiliz edebiyatının temel taşlarından, insanoğlunun fıtratını en iyi biçimde yansıtan eserlerin yazarı William Shakespeare’den bahsediyorum.

Doğum tarihi net olarak bilinmese de vaftiz olduğu tarih olan 1564 ile 1616 yılları arasında “yaşamış”, yazdıklarıyla edebiyat ve tiyatro tarihini derinden etkilemiş, eserleri tüm sanat dallarında yorumlanmış ve tüm büyük dillere çevrilmiş William Shakespeare…

18 yaşında evlenen ve üç çocuğu olan Shakespeare, yazarlık ve aktörlüğünün yanında kariyeri boyunca işlettiği Kralın Adamları adlı bir tiyatro şirketinin de patronuydu. Yaşadığı dönem boyunca bir tiyatro ünlüsü olmasına rağmen asıl parlaması 19. yüzyılda gerçekleşir. George Bernard Shaw’ın “Bardolatry” (Shakespeare hayranlığı) olarak nitelendirdiği dönem bu yüzyılda başlar. Hayranlık derken “fun” gibi bir şeyden bahsedilmiyor. Shakespeare’in o dönem bilinen adlarından biri olan “Bard” ve Yunanca ibadet anlamına gelen “latria” kelimelerinden oluşmuş Bardolatry, hayranlığın boyutuyla ilgili bilgi verebilir.

Aslında bugün de sanat çevrelerinde haklı ve büyük bir hayranlık beslenen William Shakespeare’in ortaya çıkan yeni özelliği onunla ilgili düşünceleri ve hisleri etkileyebilecek gibi görünüyor. Bu büyük yazarın tiyatro işletmecisi olduğu ve bu yönüyle bir işadamı olduğu biliniyordu.

Ancak Galler Aberystwyth Üniversitesi öğretim üyelerinden Dr. Jayne Elisabeth Archer ve iki arkadaşının yaptığı arşiv incelemeleri Shakespeare’in işadamlığı hakkında yeni bazı bilgilere ulaşılmasını sağladı.

Bu bilgilerden hareketle oluşturdukları tezlerini Mayıs ayında Galler’de gerçekleşecek bir edebiyat festivalinde sunacak akademisyenler kısaca şunu söylüyorlar:

Shakespeare, 15 yıl süresince komşularına ve yerel tüccarlara şişirilmiş fiyatlara satabilmek için tahıl, malt ve arpa satın alarak stoklamış. Ürünler için kendisine tam ödeme yapamayacak (ya da yapmayacak) kişilerin peşine düşmüş ve kazançlarını borç para verme işinde kullanmış. Ayrıca devlet yetkilileri vergi kaçakçılığı yüzünden Shakespeare’i takibe almış ve 1598 yılında kıtlık sırasında tahıl istiflemekten hakkında kovuşturma açılmış.

Bu kadar kısa bir paragrafa sıkışmış birbirinden kötü birçok sıfat: Stokçu, karaborsacı, tefeci ve vergi kaçakçısı. Üstelik en acımasızından… Çünkü o dönem Avrupa’da “Küçük Buz Devri” olarak bilinen ve tarımsal verimin düştüğü, açlıktan ölümlerin olduğu yıllar…

Eğer bulunan kayıtlar farklı birine ait değilse ve doğrulanırsa söylenecek tek söz kalıyor:

William Shakespeare iyi bir edebiyatçı ama kötü bir işadamıymış…

Kaynak. ITO gazetesi İsmail Şen 05 nisan 13