Sanayici Yerli Uçak İçin İşaret Bekliyor

---

 

Türkiye, yıllardır kendi sivil uçağını üretmek için çalışmalar yapıyor. Bunun başarılması durumunda, binlerce yeni iş imkanı doğacak. Her 100 iş için 610 yeni iş alanının oluştuğu bu önemli sektör için sanayiciler artık hazır. Sektör temsilcileri, “Bizce tüm şartlar olgunlaşmış durumda. Teknik altyapı, nitelikli iş gücü tamam, tek eksik bu iradenin ortaya konulması” diyor.

1926 yılında Kayseri’de kurulan TOMTAŞ Uçak Fabrikası ile Türkiye, uçak üretimi ile tanıştı. Bu tesislerde, 1940 yılına kadar 230 adet uçak üretim ve montajı yapıldı. 1928’de yine aynı tesiste Vecihi Hürkuş, kanadında yakıt tankı olan ilk milli uçağı geliştirdi.

1936’da Nuri Demirağ’ın ürettiği uçaklarla süren yerli uçak serüveni, 1940’larda Marshall yardımları ile önemli bir sekteye uğradı ve Kayseri’deki tesisler üretim yerine, bakım odaklı “Hava İkmal Merkezi’ne” dönüştürüldü.

Uzun yıllar süren bir aradan sonra, 1974 Kıbrıs Barış Harekatı sonucu maruz kaldığımız ambargo neticesinde TUSAŞ’ın kurulması ile “Kendi Uçağını Kendin Yap” vizyonu tekrar hayata geçirilmeye çalışıldı, ancak tüm bu çalışmalar askeri havacılıkla   sınırlı kaldı.

Bir yıldan bu yana  İstanbul Ticaret Odası (İTO) Sanayi İhtisas Komitesi tarafından yapılan çalıştay ve çeşitli toplantılar, Milli Sivil Uçak Projesi’ne başlamak için bütün şartların oluştuğunu, Türk sanayiinin artık yerli uçak üretimi için hazır olduğunu ortaya koydu. 

Sanayi İhtisas Komitesi Başkan Vekili ve Meclis Üyesi Mehmet Akif Özyurt, “Çalışmamız basit anlamda sadece yerli sivil uçak üretimi değil. Bu proje, sanayimizi ileri teknoloji ürünleri ve teknolojik bilgi içeren, yüksek katma değerli ürünler üretebilen bir yapıya dönüştürmeyi amaçlıyor. Sivil uçak üretimi de bunu sağlayabilecek en önemli sektör” dedi.

Uçak üretiminin asıl hedef değil aslında bir sonuç olacağını belirten Özyurt, şu bilgileri kaydetti: “Uçak endüstrisi, çarpan etkisi ile birçok yüksek katma değerli sektörün gelişim ivmesini hızla artırma potansiyeline sahip bir alan. Bu endüstri, sanayi sektörümüzün ileri teknoloji ve yüksek katma değer odaklı bir yapıya dönüşmesine neden olacaktır. Ülkemizin varması gereken hedefleri büyüktür. Dolayısı ile sanayimizin artık koşması değil, sıçrama yapması lazımdır. Sivil uçak üretimi ise bizi bu hedeflere taşıyacak olan yegane sektördür.”

THY, Pegasus ve diğer havacılık şirketlerinin son dönemde ciddi sayıda uçak alım anlaşmaları yaptıklarını hatırlatan Özyurt, “Yaptığımız çalışmalarda 150’ye yakın sektörün önde gelen temsilcileri, bilim insanları ve sanayicilerimizle muhtelif görüşmeler yaptık. Ve gördük ki Türkiye, bu üretime başlanması için tamamen hazır. Nasıl F-16 Projesi’nin ülkemizde gerçekleştirilmesi, bugün çok ciddi bir askeri uçak üretimi ve yan sanayi oluşmasına neden oldu ise, havacılık firmalarımızın 350’ye yaklaşan ve daha da artması beklenen uçak taleplerinin Türkiye’de üretilmesi, milli sivil uçak endüstrimizin kurulması ve gelişmesi için de önemli bir gerekçedir. Biz sanayiciler olarak ‘gün bugündür’ diyoruz. Bunun için gerekli olan siyasi iradenin de gösterileceğinden eminiz” dedi.

‘Biz başlangıç yaptık, sektörün taraflarını bir araya getirdik’

İstanbul Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve İTO Sanayi İhtisas Komitesi Başkanı Dursun Topçu yerli uçakla ilgili alt yapının hazır olduğunu ifade ederek, “Biz İTO olarak yerli uçağa dikkat çekmek amacıyla çeşitli toplantılar, çalıştaylar düzenledik. Sektörün taraflarını bir araya getirdik. Biz bir başlangıç yaptık, devamının gelmesini bekliyoruz” diyor.

Destek bulursam 3 yılda 150 kişilik uçak yaparım

Gaziantep’te kendi imkanlarıyla 4 kişilik bir uçak üreten Fevzi Kalenderoğlu, destek bulması halinde 150 kişilik yolcu uçağı dahi üretebileceğini söylüyor. Kalenderoğlu uçakla ilgili çalışmalarını şu şekilde özetledi: “Kendi imkânlarımla 4 kişilik yolcu uçağı ürettim. Türkiye’nin uçak üretmesi gerçekten zor değil ama destek almak için gereken prosedürler o kadar fazla ki, inanın insan yoruluyor.”

Kalenderoğlu, uçağı için cebinden 150-200 bin dolar harcadığını ifade ederek, “Projemde tek eksik motor. Şu an uçağım Gaziantep Üniversitesi’nde inceleme altında” dedi. Türkiye’nin uçak üretimi konusunda çok mükemmeliyetçi bir yaklaşım sergilediğini ve bu yüzden geri kaldığını belirten Kalenderoğlu, “Hiçbir çocuk emeklemeden koşmaz” yorumunu yaptı. Kalenderoğlu Amerika’da uçakla ilgili incelemelerde bulunduğunu söyleyerek, Türkiye’nin kendi uçağını üretme zamanının geldiğini belirtti. Kalenderoğlu gerekli desteğin sağlanması halinde 150 kişilik bir yolcu uçağı üretmenin zor olmadığını sözlerine ekledi.

 

Yerli uçak serüvenimiz

* Türk Tayyare Cemiyeti ile Alman uçak üreticisi Junkers Flugzeugwerke A.G. arasında 1925’te yapılan anlaşma gereğince, Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ) kuruldu. Şirket Eskişehir’deki tesisinde Hava Kuvvetleri’ndeki Junkers uçaklarının onarımına başladı ve 1928’de kapandı.

*   1932’de uçak fabrikasının ilk adımı atıldı ve 1935’te 50 planör imal edildi.

*  1936’da Alman uçak üreticisi Gothear Waggoi Fabrik A.G. ile lisans anlaşması yapılarak 1937’den itibaren Gotha 145 uçaklarından 45 adet imal edildi.

*  1936’da Polonya’nın Panstwowe Zaklady I.onicze firması ile lisans anlaşması yapılarak 1937’den itibaren PZL- 24A -24C uçaklarının imalatına başlandı, 24 adet üretildi.

*  1940’ta ise İngiliz Philhips And Powis Aircraft firmasıyla lisans anlaşması yapılarak Magister imalatına başlandı. 10 yılda 134 uçak üretildi.

*  Marshall yardımları neticesinde, 1950’den itibaren Tavyare Fabrikası’nın adı kaldırılarak Hava İkmal Merkezi’ne dönüştürüldü. Tesis, Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na ait pervaneli uçakların, onarım ve revizyonlarını üstlendi.

Türkiye’nin yerli uçak planı

İTO Sanayi İhtisas Komitesi, yerli sivil uçak üretimi konusunda yaptığı çalışmaları bir yol haritası şeklinde raporlaştırdı. Raporda şu bilgilere yer verildi:

* Yerli uçak, elektrik elektronik, ileri malzemeler ve kompozit, yazılım, mekatronik, robotik, aviyonik, navigasyon, makine teçhizat başta olmak üzere birçok sektörü tetikleyecek ivmeye sahip bir alan.

* Dünya havacılık sektörü 3.6 trilyonluk gelir üretiyor. Doğrudan ve dolaylı olarak 32 milyon kişiye iş imkânı sağlıyor.

* Sektör 50 milyar dolar büyüklüğünde bir etki uyandıracak.

* Sektöre harcanan her 100 dolar, ekonomide 325 dolar katma değer üretiyor.

* Her 100 iş, 610 yeni iş alanı doğuruyor.

* Otomobil üretiminde 10 bin, uçak üretiminde ise 1 milyon parça kullanılıyor.

* Sektör dünya pazarında Türkiye’nin rekabet gücünü artırabilecek önemli bir potansiyele sahip.

* Sektörün güçlü yönleri bakım hizmetleri, nitelikli ve ucuz işgücü, uçak parçası üretiminde yapılan stratejik ortaklıklar, sivil havacılık sektörünün çok hızlı büyümesi, havayolunun hızlı ve güvenli olması ve sektördeki firmalarımızın büyüklüğü. Türkiye havacılık sektörü son 8 yılda yurt içi ve yurt dışı uçuş ağında yüzde 138, havacılık işletmesi sayısında yüzde 15, uçak sayısında yüzde 202, koltuk ve kargo kapasitesi açısından yüzde 250’lik bir büyüme gerçekleştirdi.

* Türk sivil havacılık sektörü dünyanın en hızlı büyüyen 4’üncü sektörü.

* THY Avrupa’nın en hızlı büyüyen havayolu ve Avrupa’nın en büyük 3’üncü havayolu şirketi.

* Yerli ve sivil uçak için Sivil Havacılık Kanunu sektörün ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde revize edilmeli. Beyin göçü engellenmeli, sertifikasyon eylem planı hazırlanmalı.

* Çevre ülkeler Türkiye açısından önemli bir pazar olabilir. Çevre ülkelerin uçak ihtiyacı 7 bin adet.

* Türkiye bu süreçte 5 aşamalı bir yol izlemeli: Fizibilite, teknik tasarım, yetki alma, geliştirme, özgün uçak.

* 5 aşamalı yol için iki boyutlu bir strateji geliştirilmeli. İlki lisans alarak yabancı bir ortakla üretim. Diğeri ise 2023 yılında tamamen özgün tasarımımız olacak milli üretim.

* Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde kurulacak özel bir şirket milli sivil uçak üretiminde liderlik rolünü üstlenmeli. Bu şirketin yapılanması için Havacılık ve Uzay Sanayine odaklanmış Teknopark İstanbul’un bu bölgede olması, havacılık bakım ve onarım yatırımlarının yapıldığı bir bölge olması (HABOM) ve ihtiyaç duyulacak yan sanayinin oluşturulması için, Dudullu-Gebze hattında kurulu, binlerce yan sanayi tesisinin bulunması nedenleri ile Pendik Kurtköy’ün en uygun lokasyon olacağı öngörülüyor.

Özel sektör girişimleri

* Vecihi Hürkuş 1924’te Yunan savaş uçaklarından kalan parçalarla ilk Türk uçağını üretti. İlk pilot okulunu açan Hürkuş 1933’e kadar farklı özelliklerde 6 adet uçak imal etti.

* Nuri Demirağ 1936’da ilk yerli uçak fabrikasının temellerini attı.

* 1936’da ilk tek motorlu uçak üretildi.

* 1938’de Nu.D-38 adlı çift motorlu 6 kişilik yolcu uçağı yapıldı.

* 1941’de tamamen Türk yapımı ilk uçak İstanbul’dan Divriği’ye uçtu.

* THY, Nuri Demirağ’dan almayı taahhüt ettiği uçakları iptal ettikten sonra fabrika yavaş yavaş kapandı. Kaynak: ITO Gazetesi 19 Nisan 13